Pomniki polskie w Budapeszcie

23 marca jest oficjalnie ustanowionym dniem Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Węgry i Polska to dwa wiekuiste dęby, każdy z nich wystrzelił pniem osobnym i odrębnym, ale ich korzenie, szeroko rozłożone pod powierzchnią ziemi i splątały się i zrastały niewidocznie. Stąd byt i czerstwość jednego jest drugiemu warunkiem życia i zdrowia. Słowa XIX-wiecznego działacza politycznego pokazują więź jaka łączy Polaków i Węgrów. Przez wieki oba narody łączyły koligacje królewskich rodów, walka o wspólne ideały, opór wobec totalitarnej władzy. W ramach tego dnia (już 21 marca) zorganizowana została wycieczka pod hasłem zwiedzania polskich pomników w Budapeszcie. Jest ich trochę :) Przedstawię tu kilka najważniejszych.

Zacznijmy od pomnika Józefa Wysockiego znajdującego się tuż przed Muzeum Narodowym. Józef Wysocki latach 1848-1849 dowodził utworzonym przez siebie Legionem Polskim na Węgrzech. Oddział liczył prawie 3 tys. żołnierzy, walczył do końca powstania i wyróżnił się w wielu trudnych bojach, m.in. pod Szolnokiem, Vac, Nagy-Szarlo.

Po krótkim spacerze zobaczyliśmy tablicę poświęconą Józsefowi Antallowi (polityk, społecznik, doktor praw)-nazywano go "Ojczulkiem Polaków". Razem z niżej wspomnianym  Henrykiem Sławikiem są uznawani za bohaterów trzech narodów - polskiego, węgierskiego i żydowskiego, ale przez wiele lat ich dokonania były zapomniane.

Kolejna tablica powstała ku pamięci Henryka Sławika. Henryk Sławik był polskim dziennikarzem, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, w czasie wojny jeden z organizatorów pomocy polskim uchodźcom (w tym Żydom), którzy znaleźli się na Węgrzech.Razem ze wspomnianym powyżej Jozsefem Antallem organizował pomoc dla internowanych wojskowych i dla uchodźców cywilnych, pomagał w wyjazdach na Zachód, we współpracy z delegatem węgierskiego rządu Józsefem Antallem wystawiał uchodźcom dokumenty, które wielu z nich – zwłaszcza uciekającym z Polski Żydom– uratowały życie.

W październiku 1939 r. los zetknął go z Antallem - Jako wyższy urzędnik w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Królestwa Węgier został on we wrześniu 1939 r. delegowany do zorganizowania opieki nad polskimi uchodźcami, których Węgrzy przyjęli bardzo serdecznie. Podczas wizyty Antalla w obozie w Helembie Sławik zabrał głos i powiedział, że jeszcze kilka miesięcy pobytu, a wszyscy rozleniwią się i rozpiją, bo gospodarze węgierscy są tacy gościnni.

Pomnik Męczenników Katynia poświęcony ofiarom zbrodni katyńskiej położony w III Dzielnicy przy Skwerze Męczenników Katynia u zbiegu ulic: Nagyszombat, Szőlő i Bécsi. Odsłonięcie pomnika Męczenników Katynia z udziałem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego planowano na kwiecień 2010 roku, dokładnie w 70. rocznicę zbrodni katyńskiej. Jednak na skutek katastrofy polskiego samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem do tego nie doszło. Pomnik odsłonięto 8 kwietnia 2011 roku przez prezydentów Węgier i Polski: Pala Schmitta i Bronisława Komorowskiego. Obok pomnika posadzono dwa Dęby Pamięci upamiętniające węgierskie ofiary ludobójstwa w Katyniu: Aladara Emanuela Korompaya i Oskara Rudolfa Kühnela. 

































Na nabrzeżu Dunaju stoi pomnik Józefa Bema.

Józef Bem to polski generał, artylerzysta, dowódca artylerii czynnej Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego, feldmarszałek armii tureckiej, naczelny wódz powstania węgierskiego 1848-1849.Pomnik Bema w budziańskiej części Budapesztu jest tradycyjnym miejscem manifestacji przyjaźni polsko-węgierskiej. W październiku 1956 roku manifestowali tu solidarność z Polakami Węgrzy, na wezwanie studentów, i można powiedzieć, że tu rozpoczęła się rewolucja 1956 roku. 10.04 - na wieść o katastrofie smoleńskiej tu również młodzi ludzie zgromadzili się, aby zapalić świece, przeczytać listę ofiar i uczcić ich pamięć. 

Niedaleko pomnika Bema ujrzeliśmy Pomnik Obrońców Twierdzy Przemyśl Nazwa polskiego miasta Przemyśl jest chyba najbardziej rozpoznawalną polską nazwą geograficzną na Węgrzech, kojarząc się jednoznacznie z obroną Twierdzy Przemyśl w okresie I wojny światowej. Węgrom Przemyśl kojarzy się przede wszystkim z pomnikiem ofiar oblężenia miasta. Obrona Przemyśla była dla Węgrów symboliczną, a zarazem najbardziej dramatyczną pod względem ilości ofiar bitwą Wielkiej Wojny. Napis na marmurowej tablicy na pomniku w polskim tłumaczeniu brzmi: Ten pomnik został postawiony ku pamięci węgierskich rodaków bohatersko poległych w Twierdzy Przemyśl przez obywateli i przy pomocy władz stolicy. "Walczyliście jak lwy" w bramie Węgier. Niech ten czyn zostanie zapamiętany na wieki. 

I na koniec mural przyjaźni polsko-węgierskiej, który przedstawia zrośnięte dęby i cytat z Worcella Węgry i Polska to dwa wiekuiste dęby, każdy z nich wystrzelił pniem osobnym i odrębnym, ale ich korzenie, szeroko rozłożone pod powierzchnią ziemi i splątały się i zrastały niewidocznie. Stąd byt i czerstwość jednego jest drugiemu warunkiem życia i zdrowia. Mural powstał na ulicy Klauzála na odcinku placem Klauzála a ulicą Wesselényi z okazji 75-tych urodzin Instytutu Polskiego w Budapeszcie.